بیع (مفردات‌نهج‌البلاغه)بَیْع (به فتح باء) از مفردات نهج البلاغه، هم به معنای فروختن می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ویژگی مردان الهی، حقوق خودش نسبت به یاران و جریان شفاعت حسنین (علیهماالسلام) از مروان بن حکم، و ... از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیبَیْع (به فتح باء) به معنای فروختن آمده است. چنان‌که راغب در مفردات می‌گوید: «بیع» به معنای دادن جنس و اخذ قیمت است و «شراء» دادن قیمت و گرفتن جنس است. طبرسی آن‌را تجارت معنی کرده است. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) از این واژه در موارد گوناگونی استفاده نموده است که برخی از آن‌ها عبارتند از: ۲.۱ - ویژگی مردان الهیدرباره مردان خدا فرموده است: «و باعوا قلیلا من الدّنیا لا یبقی بکثیر من الآخرة لا یفنی» ۲.۱.۱ - بیان مفردات«مبایعه و تبایع»: به معنای خرید و فروش بین دو نفر است. «ابتیاع»: به معنی خریدن است. «بیعت»: در واقع فروختن طاعت و فرمانبری است. به‌همین جهت طبرسی می‌نویسد: بیع دست دادن برای فروختن و بیعت دست دادن برای ایجاب طاعت است؛ اما در اقرب الموارد آن‌را متوّلی کردن و عقد تولیت گفته است. ۲.۲ - حقوق امام نسبت به یارانهمچنین امام (علیه‌السلام) به یاران خود فرموده است: «و اما حقّی علیکم فالوفاء بالبیعة و النّصیحة فی المشهد و المغیب و الاجابة حین ادعوکم.» ۲.۳ - شفاعت حسنین از مرواندر بیانی دیگر امام (علیه‌السلام) هنگامی که مروان بن حکم بعد از شفاعت حسنین (علیهماالسلام) در بصره آزاد شد، هر دو بزرگوار به امام (علیه‌السلام) گفتند: یا امیرالمؤمنین آیا او بار دیگر بیعت نکند؟ امام (علیه‌السلام) در پاسخ فرمودند: «اولم یبایعنی بعد قتل عثمان لا حاجة لی فی ببعته انّها کف یهودیّة لو بایعنی بکفّه لغدر بسبتّه اما انّ له امرة کلعقه الکلب انفه...؛ آیا بعد از قتل عثمان با من بیعت نکرد! نیازی به بیعت او ندارم، دست او دست یهودی است وفا ندارد و حیله‌گر است اگر با دستش بر من بیعت کند با پایین‌اش (مقعدش) حیله می‌کند، بدانید برای او مدّت کمی از حکومت نصیب است به‌اندازه لیسیدن سگ بینی خود را.» عبده می‌گوید «سبت»: (به فتح اول) مقعد انسان و آن چیزی است که انسان به پنهان کردن آن حریص است؛ بنابراین امام (علیه‌السلام) با آن کلمه از حیله پنهانی کنایه آورده و نیز خواسته حیله‌گر را تحقیر کند. به اعتقاد نگارنده: مروان بعد از معاویه، پسر یزید فقط نه ماه حکومت کرد، به‌همین جهت امام (صلوات‌الله‌علیه) آن‌را به لیسیدن سگ بینی خود را، تشبیه نموده و همچنین حکومت او را تحقیر فرموده است. «بیاعات»: در نامه ۵۳، جمع «بیاعه» به معنی سلعه و متاع و فروختنی است. ۳ - تعداد کاربرداین واژه ۲۴ بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بیع»، ص۱۶۴-۱۶۵. |